1. Engellilerin mutlaka sağlık raporunun olması gerekir. Engellilere tanınan çeşitli haklardan yararlanabilmek için engelli bireyin sakatlığının türünü ve derecesini gösteren Sağlık Kurulu Raporu alması zorunludur. Bu rapor, duruma göre Türkiye İş Kurumu, Defterdarlık, SHÇEK İL Müdürlüğü gibi kuruluşların sevkiyle alınabileceği gibi hastane başhekimliklerine kişinin bizzat başvurması yoluyla da alınabilir. Sosyal güvencesi bulunmayan yoksul kişilerden rapor ücreti alınmaması hastane başhekimliklerinin yetkisindedir.
2. İlköğretim eğitimi engelliler için de zorunludur. Anayasamıza göre herkes için zorunlu ve parasız olan ilköğretim hakkı, engelliler için de geçerlidir. İlköğretim hakkından yararlanmak isteyen engellilerin Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Rehberlik ve Araştırma Merkezlerine veya Milli Eğitim Müdürlüklerine başvurmaları gerekmektedir.
3. Özürlü kimlik kartı ne demektir ve nasıl alınır?
Özürlü Kimlik Kartı, özürlü kişinin özrünün türünü, derecesini, sürekli veya geçici oluşunu, kimlik bilgilerini içeren ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından onaylanan bir kimlik kartıdır. Bu kartı alabilmek için engelli kişinin aşağıdaki belgeleri tamamlayarak Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu İl Müdürlüğüne başvurması gerekmektedir.
– Sağlık Kurulu Raporu,
– Sosyal çalışmacı ya da psikolog tarafından doldurulmuş Özürlü Kimlik Bilgi formu,
– Son 6 ayda çekilmiş 2 adet fotoğraf,
– Nüfus cüzdanı fotokopisi.
4. Özürlü kimlik kartının avantajları nelerdir?
– Devlet Demir Yolları ana hat yolu trenleri ile seyahatlerde % 20 indirim,
– THY ile seyahat halinde belirlenen esas doğrultusunda % 40 indirim,
– Turkcell ve Telsim cep telefonlarında indirimli ücretle görüşme,
– Milli Parklar, Devlet Tiyatroları, müzeler ve spor müsabakalarından (refakatçisi ile birlikte) ücretsiz yararlanma.
5. Engelliler için meslek edindirme kursları açan kurum ve kuruluşlar nelerdir?
– Türkiye İş Kurumu,
– Halk Eğitim Merkezleri,
– Çıraklık Eğitim Merkezleri,
– Özel Dershaneler,
– Belediyeler,
– Özürlülerle ilgili bazı dernekler ve vakıflar tarafından engelliler için meslek edindirme kursları düzenlenmektedir. Bu kurslara katılabilmek için söz konusu kurum ve kuruluşların ikamet edilen ildeki şubeleriyle ilişkiye geçilmesi ve istenilen belgeler tamamlanarak başvurulması gerekmektedir. Bu kurslar genellikle ücretsiz olup, bazı kuruluşlar ulaşım olanağı da sağlamaktadır. Engelli bireyin bu kurslara devam etmesi, diploma veya sertifika alması, durumuna ve yeteneğine uygun bir işe girmesini kolaylaştıracaktır.
6. Engelliler devlet memuru olarak çalışabilir mi?
Engelliler de 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununun 53. maddesine göre çıkarılan “Sakatların Devlet Memurluğuna Alınma Şartları ile Hangi İşlerde Çalıştırılacakları Hakkında Yönetmelik” hükümleri çerçevesinde Devlet Memuru olarak çalışabilmektedirler.
Bir kamu kuruluşunun çalıştırdığı memurların % 3’ü oranında engelli memur çalıştırma zorunluluğu vardır. Engelli kişinin belirli aralıklarla yapılan sınavlara katılması bu sınavlarda başarılı olması gerekmektedir. Hangi kurumların sınav açacağı, alınacak engellilerin sayısı, aranan nitelikler, başvuru için gereken belgeler, başvuruların nereye, hangi tarihe kadar yapılacağı; Resmi Gazete, TRT’nin televizyon ve radyo kanalları ile tirajı yüksek gazetelerde yayınlanan ilanlarla duyurulmaktadır. Ayrıca bu sınavlar hakkındaki bilgileri Özürlüler İdaresi Başkanlığının 0312 419 79 24 telefon numarasından öğrenebilirsiniz.
7. Engelliler işçi olarak çalışabilir mi?
Engellilerin kamu sektöründe veya özel sektörde iş kanunu çerçevesinde işçi olarak çalışmaları mümkündür. 4857 Sayılı İş Kanunun 30.maddesine göre 50 ve 50’nin üzerinde işçi çalıştıran kamu ve özel işyerlerinin % 3 oranında sakat işçi çalıştırmaları zorunludur. Bu zorunluluğa uymayan işverene çalıştırmadığı her engelli işçi için her ay 750 milyon TL ceza ödettirilmektedir. İşçi olarak işe girebilmek için engelli bireyin öncelikle ikamet ettiği ildeki İş-Kur şubesine şahsen başvurması gerekmektedir. İş-Kur şubesi engelli bireyi Sağlık Kurulu Raporu almak üzere hastaneye sevk edecektir. Rapor alındıktan ve istenen evraklar tamamlandıktan sonra İş-Kur şubesinin sakatlar birimine kaydedilecek ve sıraya konulacaktır. Sırası geldiğinde de işe yerleştirilmek üzere Kurum tarafından çağrılacaktır.
8. Engelliler hangi vergi indirimlerinden yararlanır?
Hizmet erbabı, serbest meslek erbabı ve basit usulde vergilendirilen özürlüler ve bakmakla yükümlü olduğu özürlü yakını olanlar 193 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde gelir vergisi indiriminden faydalanabilmektedirler. İndirim tutarı, indirimden yararlanan veya bakmakla yükümlü olduğu özürlünün özür derecesine göre birinci, ikinci ve üçüncü derece özürlü olmak üzere ayrı ayrı hesaplanmaktadır.
Kanuna göre, Çalışma gücünün asgari % 80`ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari % 60`ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari % 40`ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılmaktadır. Özürlü hizmet erbabından birinci derece özürlülerin aylık maaşları veya ücretlerinin 440.000.000 TL, ikinci derece özürlülerin aylık maaşları veya ücretlerinin 220.000.000 TL, üçüncü derece özürlülerin aylık maaşlarının veya ücretlerinin 110.000.000 TL’lik dilimi gelir vergisinden muaftır. Bakanlar Kurulu her yıl bu miktarları yeniden belirlemeye yetkilidir. Serbest meslek erbabı ve basit usulde vergilendirilen özürlülerin vergi indirimleri, özür derecesine göre hizmet erbabı özürlülere tanınan aylık indirimin 12 ile çarpılarak vergi matrahından düşürülmesi yoluyla hesaplanmaktadır.
9. Vergi indiriminden yararlanmak için ne yapılması gerekir?
Sakatlık indiriminden yararlanmak isteyen;
ÖZÜRLÜ HİZMET ERBABI İÇİN;
– Dilekçe,
– Çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,
– Nüfus cüzdanı örneği,
– Üç adet fotoğraf.
HİZMET ERBABININ BAKMAKLA YÜKÜMLÜ OLDUĞU ÖZÜRLÜ KİŞİLER İÇİN;
– Bir dilekçe,
– Ücretlinin çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,
– Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,
– Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olduğunu göstermek üzere, ücretlinin çalıştığı işyerinden veya durumuna göre kayıtlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan alınan ve özürlü kişiye ait sağlık karnesinin kimlik bilgilerini içeren sayfalarının birer örneği..
ÖZÜRLÜ SERBEST MESLEK ERBABI İÇİN;
– Bir dilekçe,
– Vergi kimlik numarasını gösteren belge,
– Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
SERBEST MESLEK ERBABININ BAKMAKLA YÜKÜMLÜ OLDUĞU ÖZÜRLÜ KİŞİLER İÇİN;
– Bir dilekçe,
– Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını gösteren belge,
– Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,
– Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olduğunu göstermek üzere, serbest meslek erbabının kayıtlı olduğu sosyal güvenlik kuruluşundan alınan ve özürlü kişiye ait sağlık karnesinin kimlik bilgilerini içeren sayfalarının birer örneği..
SAKATLIK İNDİRİMİNDEN YARARLANMA HAKKINA SAHİP BASİT USULDE VERGİLENDİRİLEN ÖZÜRLÜLER İÇİN;
Bir dilekçe ve vergi kimlik numarasını gösteren belge, nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf ile birlikte,
– İllerde, defterdarlık gelir müdürlüğüne,
– Bağımsız vergi dairesi bulunan ilçelerde vergi dairesi müdürlüğüne,
– Diğer ilçelerde mal müdürlüklerine başvurabilirler.
ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ, H sınıfı sürücü ehliyeti bulunan Devlet Hastanesi’nden, özel tertibatlı otomobil kullanabileceğine dair heyet raporu alan özürlülerden % 27 ÖTV alınmaz.
MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ İSTİSNASI, Sakatlık dereceleri % 90 ve daha fazla olan malul ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtlar ile diğer malul ve engellilerin , bu durumlarına uygun hale getirilmiş özel tertibatlı taşıtlar motorlu taşıtlar vergisinden istisnadır. Sakatlık dereceleri % 90 ve daha fazla olan malul ve engellilerin adlarına kayıtlı taşıtları bizzat kullanma zorunluluğu yoktur.
Bu muafiyetten yararlanmak isteyen engellilerin tam teşekküllü Devlet hastanesinden alacakları sağlık kurulu raporu ile ilgili vergi dairesine başvurmaları gerekmektedir.
GÜMRÜK VERGİSİ, Engellilerin kendi özel kullanımları için yurt dışından ithal ettiği alet ve makinelerden gümrük vergisi alınmaz. Gümrük kanununa göre, sakatlar tarafından kullanılmak üzere özel surette imal edilmiş hareket ettirici tertibatı bulunan ve bunlar tarafından ithal edilen motorlu ve motorsuz koltuklar, bisiklet, motosiklet ve binek otomobilleri gümrük vergisinden muaftır.
10. Engelliler kaç yılda emekli olabilir?
Emekli Sandığı’na bağlı olan ve bedensel ve zihinsel yeteneklerindeki eksiklik nedeniyle % 40’ın üstünde sakatlık raporu bulunan engelliler, 15 yıl fiili hizmetlerini tamamladıkları takdirde emeklilik hakkından yararlanabilirler.
SSK, Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce bu Kanunun 53’ncü maddesine göre malul sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan ve bu nedenle malullük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları pirimi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan; ilgili mevzuatı uyarınca, 1. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, 2. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az onsekiz yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, 3. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az yirmi yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.
Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması dolayısıyla yaşlılık aylığına hak kazanarak yaşlılık aylığı alanlar Kurumca kontrol muayenesine tabi tutulabilir. Emeklilik için;
– 3 Resim,
– Vukuatlı nüfus örneği,
– Sağlık Raporu ile başvurmaları gerekir.
BAĞKUR, Bağ-kur, engellilere yönelik özel bir erken emeklilik uygulaması yapmamaktadır. Malulen emeklilik durumu ile ilgili olarak 3 Sosyal Güvenlik Kuruluşu’nun da erken emeklilik uygulaması vardır.
11. Sosyal güvenlik kuruluşlarına bağlı olmayan engelliler hangi haklardan yararlanabilirler?
YEŞİL KART kapsamında, hiçbir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi altında olmayan ve sağlık giderlerini karşılayacak durumda bulunmayan Türk vatandaşlarının bu giderleri 3816 Sayılı Kanun kapsamında Devlet tarafından karşılanmaktadır. Yeşil kart, gerekli araştırma ve incelemeler yapıldıktan sonra, il ve ilçe idare kurullarının kararı üzerine valilik ve kaymakamlıkça hak sahiplerine verilir.
Bu kartı çıkartmak için;
– Muhtardan “Form 5” alınır.
– İkamet edilen ilçenin kaymakamlığından başvuru formu alınarak işlemlere devam edilir.
SAKATLIK MAAŞI;
Herhangi bir sosyal güvencesi ve geliri olmayan engelliler 2022 sayılı kanun çerçevesinde üç aylık dönemler halinde sakatlık maaşı alabilirler. Sakatlık maaşından yararlanabilmek için aşağıda sayılı belgeler ile ikamet edilen ilçenin kaymakamlığına başvurulması gerekmektedir.
– Başvuru formu (Kaymakamlığa bağlı mal müdürlüklerinden alınacak.)
– Malullük ve sakatlık aylığı bağlanacaklar için özürlü raporu vermeye yetkili hastaneden alınacak Sağlık Kurulu Raporu,
– 3 Adet belgelik fotoğraf,
Müracaatın uygun olarak kabul edilmesinden sonra 3 aylık dönemler halinde peşin olarak Mahalli Maliye Teşkilatlarından alınır. 2022 sayılı yasaya göre maaş alanlar devlet hastanelerinden ücretsiz olarak yararlanabilirler.
VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MUHTAÇLIK MAAŞI;
Herhangi bir sosyal sigorta kurumuna bağlı olmayan ve 2022 sayılı kanuna göre sakatlık maaşı almayan engelliler aşağıdaki belgeleri tamamlamak suretiyle Vakıflar Genel Müdürlüğüne başvurarak aylık bağlanmasını sağlayabilirler.
Gerekli Evraklar;
– Dilekçe,
– Mal bildirim beyanı,
– Vukuatlı nüfus kayıt örneği,
– Sağlık kurulu raporu,
– 2 adet vesikalık fotoğraf,
– Fakirlik kağıdı,
– Sosyal Sigortalar Kurumu- Bağ-Kur, Emekli Sandığı ve 2022 sayılı kanuna göre maaş almadığını gösteren belge.. Sosyal Sigorta hakkına sahip olan anne ve babaların vefatından sonra 18 yaşını doldurmuş olan engelliler, 2022 sayılı kanuna göre sakatlık maaşı alıyor olsalar bile emeklilik maaşından yararlanabilirler.
12. Engelliler gereksinimleri olan araç, gereç ve cihazları ücretsiz olarak temin edebilirler mi?
Sakatlıkları nedeniyle özel araç-gereç ve cihazlara ihtiyacı olan engelliler, bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı iseler ihtiyaç duydukları araç-gereç ve cihazları bağlı bulundukları sosyal güvenlik kuruluşundan ücretsiz olarak sağlayabilirler. Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı bulunmayan engellilerin ihtiyaç duydukları özel araç-gereç ve cihazları ücretsiz olarak sağlayabilmeleri için aşağıdaki belgeleri tamamlayarak ikamet ettikleri Kaymakamlığın Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına başvurmaları gerekmektedir.
Başvuru için gerekenler;
– Yeşilkart,
– Fakirlik kağıdı,
– İkametgah kağıdı,
13. Engelliler özel eğitim ve rehabilitasyon desteği veren kurumlardan yararlanabilirler mi?
Ülkemizde devlet kuruluşu olarak hizmet veren özel eğitim okulları ve rehabilitasyon merkezlerinin yanısıra özel kişiler ya da kuruluşlar tarafından işletilen ve özel eğitim ve rehabilitasyon desteği veren kuruluşlar da bulunmaktadır. Çeşitli kentlerimizde sayıları 600’ü bulan bu Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde destek eğitimi gören engellilerin aldıkları eğitimin bedeli, engellinin velisinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kuruluşu Emekli Sandığı veya SSK ise bu sosyal güvenlik kuruluşlarınca ödenmektedir.
Sosyal güvenlik kuruluşu olan Bağ-Kur henüz böyle bir ödeme yapmamaktadır. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerindeki destek eğitimi olanağından yararlanmak isteyenlerin daha fazla bilgi için Emekli Sandığı veya SSK’ya ya da bahsi geçen merkezlerden herhangi birine başvurmaları gerekmektedir.